Phủ bóng, phủ mờ là công đoạn cuối cùng để hoàn tất một sản phẩm sơn mài mỹ nghệ. Lớp sơn cuối vừa có vai trò giúp tăng chiều sâu, độ sắc nét cho các chi tiết vẽ tay, cẩn trứng, dán vàng…trên sản phẩm, đồng thời giúp chống bám vân tay, bụi bẩn và chống xước, tăng tuổi thọ cho tranh, cũng như các đồ vật được chế tác từ chất liệu sơn mài. Nhờ đó mà sản phẩm sơn mài mỹ nghệ luôn giữ được vẻ ngoài thời trang và sang trọng.
Phủ bóng, phủ mờ – Mỗi kỹ thuật đều đem đến cho sơn mài một sắc thái, một vẻ đẹp rất riêng. Qua bài viết ngày hôm nay, Đông Phương Art sẽ đưa bạn đi tìm hiểu sâu hơn về 2 kỹ thuật đặc biệt này nhé!
I. Kỹ thuật phủ bóng trong sơn mài mỹ nghệ xưa
Như chúng ta đều biết, sơn mài mỹ nghệ đã có từ rất lâu đời. Tranh và sản phẩm sơn mài thời xưa thường có độ bóng đẹp mắt, được tạo nên bởi 2 yếu tố:
- Thứ nhất là: Trong quá trình chế tác, dầu bóng được trộn với bột màu để vẽ. Dầu bóng chìm trong cốt gỗ, từ đó tạo nên một phần khúc xạ ánh sáng cho màu sắc và chiều sâu mờ ảo cho sơn mài.
- Thứ hai là: Sau khi hoàn thiện trang trí (vẽ tay, cẩn trứng, cẩn trai, dán vàng, dán bạc…) quy trình chế tác sơn mài luôn kết thúc bằng bước mài và đánh bóng. Chính công đoạn đánh bóng này sẽ quyết định phần lớn độ bóng đẹp và chiều sâu của sản phẩm sơn mài mỹ nghệ.
Tìm hiểu về công đoạn đánh bóng tranh sơn mài dùng sơn ta, người xưa sử dụng lá chuối khô làm giấy nhám (giấy ráp). Ngoài ra, có một số thứ có thể sử dụng để tạo độ bóng như: tóc rối, than củi xoan nghiền nhỏ. Một số người nghệ nhân lành nghề dùng chính bàn tay của mình, tạo một độ ẩm vừa đủ và xoa đều lên bề mặt tranh, tranh sẽ bóng.
Độ bóng của sơn mài được tạo nên là hoàn toàn thủ công. Đó chính là điểm độc đáo chỉ riêng sơn mài mới có. Chế tác cầu kỳ, phức tạp nhưng tạo nên vẻ đẹp tinh xảo đến từng chi tiết.
>>> Tìm hiểu về: Kỹ thuật sơn mài cổ điển và hiện đại. Phần 3: Cách mài, đánh bóng tranh sơn mài
II. Công đoạn cuối trong sơn mài mỹ nghệ hiện đại
Công đoạn cuối trong sơn mài mỹ nghệ hiện đại vẫn là mài và đánh bóng. Sự thành công của một kiệt tác sơn mài vẫn phụ thuộc rất lớn vào giai đoạn này.
Tuy nhiên, ngày nay, kế thừa những tinh hoa truyền thống của sơn mài mỹ nghệ xưa, đồng thời ứng dụng công nghệ hiện đại, những người nghệ nhân tài hoa đã có thêm kỹ thuật đánh bóng, phủ mờ mới, mang đến vẻ đẹp thời trang, hiện đại mà vẫn giữ được nét đẹp tinh tế cho những sản phẩm chế tác từ sơn mài.
1. Kỹ thuật phủ bóng sơn mài mỹ nghệ hiện đại
Ngày nay, sơn Nhật được ứng dụng nhiều hơn sơn ta. Do sơn ta dễ khiến người sử dụng bị ăn tay. Ngoài ra, khi dùng sơn ta lại phụ thuộc rất nhiều vào thời tiết. Khi thời tiết có độ ẩm cao thì sơn càng nhanh khô, nếu thời tiết khô ráo (độ ẩm thấp) thì sơn rất lâu khô.
Cùng với sự ứng dụng sơn Nhật trong sơn mài hiện đại. Công đoạn đánh bóng cũng có những cải tiến nhất định. Để sản phẩm sơn mài được bóng đẹp, người nghệ nhân sẽ không dùng các vật dụng truyền thống như tóc rối, than…mà sử dụng một lớp sơn trong (sơn cánh gián) phủ ra bên ngoài.
Ưu điểm của kỹ thuật này là giúp sản phẩm sơn mài giữ được độ bóng đẹp bền lâu hơn, chống bám vân tay, chống bám bụi, chống xước và đặc biệt là chống được sự ẩm mốc, mối mọt.
Lớp sơn bóng còn giúp các chi tiết trang trí được hòa quyện, mang đến sức sống, sự mềm mại, giảm thiểu vẻ đơn điệu, nhàm chán về màu sắc.
>>> Tham khảo thêm: Tranh sơn mài lập thể Thế Giới cao cấp – Phủ bóng 100%
2. Kỹ thuật phủ mờ
Đối với kỹ thuật phủ mờ, độ bóng sẽ ở mức 30%, 50% hoặc 70% so với sơn mài phủ bóng. Khác với kỹ thuật phủ bóng có thể áp dụng được cho cả tranh và đồ vật, kỹ thuật phủ mờ thường được ưa chuộng sử dụng trên tranh sơn mài nhiều hơn.
So với phủ bóng, tranh sơn mài phủ mờ có độ sáng ít hơn, độ phản quang của bức tranh giảm xuống. Nhưng bù lại, tổng quan bức tranh sẽ mang nét đẹp hiện đại và trông sang hơn.
Bởi thế mà, nhiều khách hàng có gu thẩm mỹ hiện đại ưa thích tranh sơn mài phủ mờ hơn. Những bức tranh áp dụng kỹ thuật này cũng phù hợp hơn để trang trí trong các không gian phòng khách, phòng bếp, phòng ngủ, phòng làm việc có diện tích nhỏ…và hướng đến phong cách tối giản.
>>> Tham khảo thêm: Các bức tranh sơn mài sáng tác ứng dụng kỹ thuật phủ mờ của họa sĩ Phạm Trinh.
III. Chất lượng sơn mài mỹ nghệ không phụ thuộc vào bóng, mờ
Một sản phẩm sơn mài chất lượng cao phụ thuộc vào các yếu tố:
- Cốt gỗ (tấm vóc): Cốt gỗ càng cao cấp sản phẩm càng bền đẹp, có tuổi thọ cao.
- Chất liệu trang trí: Chất liệu càng đa dạng, chế tác càng cần sự cầu kỳ, tỉ mỉ, càng thể hiện nhiều sắc độ, chiều sâu và sự độc đáo của sản phẩm. Chất liệu càng cao cấp, như vàng 14K, 18K, 24K…giá trị của sản phẩm hoàn thiện càng cao.
- Quy trình chế tác: Quy trình càng nhiều bước, tuổi thọ sản phẩm càng cao, sản phẩm càng tinh xảo và hoàn hảo.
- Tay nghề người nghệ nhân: Người nghệ nhân càng lành nghề sẽ càng thấu hiểu về nghệ thuật sơn mài. Mài đúng kỹ thuật đã là đẹp. Song, người nghệ nhân có sự nhạy bén, cảm nhận sâu sắc trước những biến đổi sắc độ, chiều sâu sau mỗi lớp sơn – mài lại càng xử lý các chi tiết đến độ hoàn hảo, trọn vẹn, thổi hồn cho sản phẩm hơn.
Như vậy, có rất nhiều yếu tố, cũng như quy trình phức tạp để chế tác nên một kiệt tác sơn mài xuất sắc mà phủ bóng, phủ mờ chỉ một công đoạn trong đó. Dù quan trọng, nhưng để nói rằng lớp phủ bóng, phủ mờ quyết định toàn bộ chất lượng của một sản phẩm sơn mài thì đó là điều chưa thể khẳng định.
Hiểu đúng hơn, công đoạn phủ bóng, phủ mờ cuối cùng giúp tăng tính thẩm mỹ cho sản phẩm, chống bám vân tay, chống bám bụi, chống xước và đặc biệt là chống được sự ẩm mốc, mối mọt. Từ đó, giữ cho sản phẩm luôn như mới, bền đẹp cùng năm tháng.
Khách hàng yêu thích tranh và đồ vật sơn mài phủ bóng, phủ mờ đều có thể đặt riêng sản phẩm chế tác theo yêu cầu tại Đông Phương Art. Với hơn 12 năm giữ lửa và phát huy truyền thống sơn mài mỹ nghệ, Đông Phương Art sở hữu 2 nhà xưởng lớn tại các làng nghề nổi tiếng nhất Việt Nam. Tại Đông Phương quy tụ đội ngũ họa sĩ, nghệ nhân lành nghề, có gu thẩm mỹ hiện đại…Chúng tôi tự hào là đơn vị tiên phong đưa sơn mài Việt đến với bạn bè năm Châu. Những sản phẩm sơn mài cao cấp tại Đông Phương chắc chắn sẽ đáp ứng mọi mong muốn của khách hàng.
Để đặt riêng tranh, đồ dùng sơn mài cao cấp hoặc để được tư vấn các sản phẩm sơn mài sẵn, bạn hãy liên hệ với Đông Phương Art thông qua số 097 915 33 66, hoặc gửi email cho chúng tôi tại địa chỉ dongphuongart@gmail.com.
